11. In het kader van de algemene inspanning van de lidstaten om de gevolgen van de COVID-19-uitbraak voor hun economie aan te pakken, worden in deze mededeling de mogelijkheden uiteengezet die de lidstaten volgens de EU-regels hebben om te zorgen voor liquiditeit en toegang tot financiering voor ondernemingen, met name kmo’s die tijdens deze periode met een plotseling tekort te maken hebben, om ze in staat te stellen van de huidige situatie te herstellen.
12. In haar mededeling over een gecoördineerde economische respons op de uitbraak van COVID-19 van 13 maart 2020 ( 7 ) beschrijft de Commissie de diverse opties die buiten het toepassingsgebied van het staatssteuntoezicht van de EU vallen en die door de lidstaten kunnen worden ingevoerd zonder dat de Commissie daarbij betrokken is. Hierbij gaat het onder meer om voor alle ondernemingen geldende maatregelen als loonsubsidies, opschorting van betalingen van vennootschapsbelasting en belasting over de toegevoegde waarde of sociale premies, alsook rechtstreekse financiële steun aan consumenten voor geannuleerde diensten of tickets die niet worden terugbetaald door de betrokken exploitanten.
13. De lidstaten mogen ook steunmaatregelen opzetten in overeenstemming met groepsvrijstellingsverordeningen ( 8 ), zonder dat de Commissie hierbij betrokken is.
14. Daarnaast kunnen de lidstaten op grond van artikel 107, lid 3, onder c), VWEU en zoals verder toegelicht in de richtsnoeren reddings- en herstructureringssteun bij de Commissie steunregelingen aanmelden om acute liquiditeitsbehoeften op te vangen en steun te bieden aan ondernemingen die met financiële moeilijkheden kampen, die ook te wijten zouden zijn aan of erger worden door de uitbraak van COVID-19 ( 9 ).
15. Voorts kunnen de lidstaten op grond van artikel 107, lid 2, onder b), VWEU ook aan ondernemingen in sectoren die bijzonder zijn getroffen door de uitbraak (bijvoorbeeld vervoer, toerisme, cultuur, horeca en kleinhandel), en/of aan organisatoren van geannuleerde evenementen compensatie bieden voor schade die zij hebben geleden en die rechtstreeks zijn veroorzaakt door de uitbraak. De lidstaten kunnen de compensatiemaatregelen aanmelden en de Commissie zal deze rechtstreeks beoordelen op grond van artikel 107, lid 2, onder b), VWEU ( 10 ). Het eenmalige karakter van de steun ( 11 ), waarin de richtsnoeren reddings- en herstructureringssteun voorzien, is niet van toepassing op de steun die de Commissie verenigbaar verklaart op grond van artikel 107, lid 2, onder b), VWEU, aangezien deze laatste soort steun geen “reddingssteun, herstructureringssteun of tijdelijke flankerende herstructureringssteun” is in de zin van punt 71 van de richtsnoeren reddings- en herstructureringssteun. Daarom mogen de lidstaten krachtens artikel 107, lid 2, onder b), VWEU schade ten gevolge van de COVID-19-uitbraak compenseren in het geval van ondernemingen die steun in het kader van de richtsnoeren reddings- en herstructureringssteun hebben ontvangen.
15 bis. Steun op grond van artikel 107, lid 2, onder b), VWEU moet echter schade compenseren die rechtstreeks het gevolg is van de COVID-19-uitbraak, zoals schade die rechtstreeks is veroorzaakt door beperkende maatregelen waardoor de begunstigde de jure of de facto is verhinderd zijn economische activiteit of een specifiek en afscheidbaar gedeelte daarvan uit te oefenen ( 12 ).
Dergelijke maatregelen kunnen maatregelen omvatten die de volledige stopzetting van een economische activiteit vereisen (bv. sluiting van drankgelegenheden, restaurants of niet-essentiële winkels) of de stopzetting daarvan in bepaalde gebieden (bv. beperkingen op vluchten of ander vervoer van of naar bepaalde punten van herkomst of bestemming ( 13 )). De uitsluiting van bepaalde zeer specifieke categorieën klanten (bv. vrijetijdsreizigers wat hotels betreft, schooluitstappen in het geval van speciale verblijfsaccommodatie voor jongeren) maakt ook deel uit van maatregelen waarin een direct verband wordt gelegd tussen de uitzonderlijke gebeurtenis en de schade die het gevolg is van de uitsluiting van die categorieën klanten. Beperkende maatregelen die tot het toekennen van een vergoeding op grond van artikel 107, lid 2, onder b), VWEU kunnen leiden, kunnen ook maatregelen omvatten waarmee voor specifieke sectoren of activiteiten (bv. amusement, handelsbeurzen, sportevenementen) een maximumaantal aanwezigen wordt opgelegd dat aantoonbaar en wezenlijk lager ligt dan de aantallen die in die specifieke context zouden worden opgelegd door algemeen geldende regels inzake sociale afstand of regels inzake bezetting van handelsruimten (bv. omdat het niet voldoende zeker is dat er protocollen kunnen worden opgesteld en met succes kunnen worden toegepast om de naleving van de algemeen toepasselijke maatregelen in die context te verzekeren). Deze plafonds voor het maximumaantal aanwezigen kunnen de facto neerkomen op een restrictieve maatregel indien de beperkingen op de economische activiteit de stopzetting van alle of van een voldoende groot gedeelte van de betrokken activiteit meebrengen ( 14 ).
Andere restrictieve maatregelen (bv. algemene maatregelen inzake sociale afstand of algemene sanitaire beperkingen, waaronder maatregelen die deze algemene verplichtingen gewoon omzetten in voorwaarden die specifiek gelden voor de kenmerken van bepaalde sectoren of soorten locaties) zouden daarentegen niet lijken te voldoen aan de vereisten van artikel 107, lid 2, onder b), VWEU. In dezelfde zin moeten andere soorten steun waarmee meer in het algemeen de economische neergang ten gevolge van de COVID-19-uitbraak wordt aangepakt, worden beoordeeld op basis van de andere verenigbaarheidsgrond die in artikel 107, lid 3, onder b), VWEU wordt bepaald, en dus in beginsel op grond van deze tijdelijke kaderregeling.
15 ter. Artikel 107, lid 2, onder b), VWEU vereist ook dat er geen sprake is van overcompensatie. Alleen de schade die rechtstreeks uit de beperkende maatregelen voortvloeit, kan worden vergoed en deze moet op rigoureuze wijze worden gekwantificeerd. Daarom is het belangrijk aan te tonen dat de steun alleen de rechtstreeks door de maatregel veroorzaakte schade vergoedt tot aan het winstniveau dat de begunstigde zonder het bestaan van de maatregel op geloofwaardige wijze had kunnen genereren voor het gedeelte van zijn activiteit dat aan een beperking wordt onderworpen. Aangezien de crisis blijft aanhouden, kunnen de economische gevolgen van de dalende vraag of de dalende publieksaanwezigheid, of de gevolgen die te wijten zijn aan de grotere terughoudendheid van klanten om samen te komen op openbare plaatsen, in vervoermiddelen of op andere locaties, of voortvloeien uit algemeen toepasselijke beperkingen op de capaciteit, maatregelen op het gebied van sociale afstand, enz., niet in aanmerking worden genomen bij de berekening van de aan de beperkende maatregel toe te schrijven schade die op grond van artikel 107, lid 2, onder b), VWEU kan worden vergoed.
16. Ter aanvulling van de bovengenoemde mogelijkheden voorziet de Commissie in deze mededeling in bijkomende tijdelijke staatssteunmaatregelen die zij verenigbaar acht overeenkomstig artikel 107, lid 3, onder b), VWEU en die na aanmelding door de betrokken lidstaat zeer snel kunnen worden goedgekeurd. Voorts blijft het mogelijk een alternatieve aanpak aan te melden, zowel voor steunregelingen als voor individuele maatregelen. Deze mededeling heeft tot doel een kader vast te stellen op grond waarvan de lidstaten de moeilijkheden waarmee ondernemingen momenteel te kampen hebben, kunnen aanpakken en tegelijkertijd de integriteit van de interne markt van de EU wordt gehandhaafd en voor een gelijk speelveld wordt gezorgd.
16 bis. Voorts is de Commissie van mening dat, naast de steunmaatregelen die op grond van artikel 107, lid 3, onder b, VWEU toegestaan zijn en de mogelijkheden die op grond van artikel 107, lid 3, onder c), VWEU al voorhanden zijn, het ook van essentieel belang is om onderzoek en ontwikkeling relevant voor COVID-19 te versnellen, en steun te verlenen voor test- en opschalingsinfrastructuren die aan de ontwikkeling van voor COVID-19 relevante producten bijdragen, en voor de productie van producten die noodzakelijk zijn om op de uitbraak te kunnen reageren. Daarom worden in deze mededeling de voorwaarden vastgesteld waaronder de Commissie dergelijke steunmaatregelen op grond van artikel 107, lid 3, onder c), VWEU als verenigbaar met de interne markt zal beschouwen. De Commissie heeft een zorgvuldige afweging gemaakt tussen de mogelijke negatieve effecten van dergelijke steunmaatregelen voor de interne markt en het gemeenschappelijke doel dat met dergelijke steunmaatregelen wordt nagestreefd en de positieve effecten ervan voor het aanpakken van de door de COVID-19-uitbraak veroorzaakte noodsituatie voor de volksgezondheid.
16 ter. Steun die in het kader van deze mededeling wordt verleend op grond van artikel 107, lid 3, onder b) of c), VWEU wordt niet afhankelijk gesteld van de verplaatsing van een productieactiviteit of van een andere activiteit van de begunstigde uit een andere land binnen de EER naar het grondgebied van de lidstaat die de steun verleent. Een dergelijke voorwaarde zou schadelijk blijken voor de interne markt. Dit staat los van het aantal daadwerkelijk verloren banen in de initiële vestiging van de begunstigde in de EER.
